નવી દિલ્હી : સુપ્રીમ કોર્ટની 7 જજોની બંધારણીય પીઠે ગુરુવારે બહુમતથી એક મહત્વનો ચુકાદો આપ્યો જે મુજબ હવે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિમાં કોટામાં કોટાને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. એટલે કે અનામત માટે હવે રાજ્ય સરકારો અનુસૂચિત જાતિઓ અને અનુસૂચિત જનજાતિઓમાં સબ કેટેગરી બનાવી શકે છે. બંધારણીય પીઠે 2004માં ઈવી ચિન્નૈયા કેસમાં અપાયેલા 5 જજોના ચુકાદાને પલટી નાખ્યો છે. આ ચુકાદામાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે SC/ST માં સબ કેટેગરી બનાવી શકાય નહીં.
પ્રાપ્ત રિપોર્ટ મુજબ, સુપ્રીમ કોર્ટે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિમાં ક્વોટાને મંજૂરી આપી દીધી છે. કોર્ટનું કહેવું છે કે ક્વોટા અસમાનતાની વિરુદ્ધ નથી. સુપ્રીમ કોર્ટના સાત ન્યાયાધીશોની બેન્ચે કહ્યું છે કે રાજ્ય સરકાર અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિ વચ્ચે પેટા કેટેગરીઓ બનાવી શકે છે, જેથી મૂળ અને જરૂરિયાતમંદ વર્ગોને અનામતનો વધુ લાભ મળે. કોર્ટે 6-1ની બહુમતી સાથે કહ્યું કે અમે માનીએ છીએ કે સબ કેટેગરની મંજૂરી છે પરંતુ જસ્ટિસ બેલા માધુર્ય ત્રિવેદીએ આ સાથે અસંમતી બતાવી હતી. આ સાથે કોર્ટે 2004માં ઈવી ચિન્નૈયા કેસમાં આપેલા સુપ્રીમ કોર્ટના પાંચ જજોના નિર્ણયને પણ રદ કરી દીધો છે. વર્તમાન બેન્ચે 2004માં આપેલા નિર્ણયને બાજુ પર રાખ્યો છે, જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે SC/ST જનજાતિઓમાં પેટા-કેટેગરીઓ બનાવી શકાય નહીં.
વાસ્તવમાં, પંજાબમાં વાલ્મિકી અને ધાર્મિક શીખ જાતિઓને અનુસૂચિત જાતિ અનામતનો અડધો હિસ્સો આપવાનો કાયદો 2010 માં હાઇકોર્ટ દ્વારા રદ કરવામાં આવ્યો હતો. હાઈકોર્ટના નિર્ણય સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરવામાં આવી હતી. ગુરુવારે આ અરજી પર સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે અનામતને લઈને મોટો નિર્ણય લીધો હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે SC/ST શ્રેણીમાં ઘણી બધી જાતિઓ છે જે ખૂબ જ પછાત છે. આ જાતિઓના સશક્તિકરણની સખત જરૂર છે.
સુનાવણી દરમિયાન કોર્ટે કહ્યું કે જે જાતિને અનામતમાં અલગથી હિસ્સો આપવામાં આવી રહ્યો છે તેના પછાત હોવાના પુરાવા હોવા જોઈએ. આનું કારણ શિક્ષણ અને રોજગારમાં તેનું ઓછું પ્રતિનિધિત્વ હોઈ શકે છે. આને માત્ર એક ચોક્કસ જ્ઞાતિની વધુ સંખ્યામાં હાજરી પર આધાર રાખવો ખોટું હશે. કોર્ટે કહ્યું કે અનુસૂચિત જાતિ શ્રેણી સમાન નથી. કેટલીક જાતિઓ વધુ પછાત છે. તેમને તક આપવી યોગ્ય છે. અમે ઈન્દિરા સાહનીના નિર્ણયમાં ઓબીસીના પેટા વર્ગીકરણને મંજૂરી આપી હતી. આ સિસ્ટમ અનુસૂચિત જાતિ માટે પણ લાગુ થઈ શકે છે.
